Waarom is het plat houden van ronde borden eigenlijk zo moeilijk?

Bij mij in de studio worden er tijdens de workshops soms ronde borden gemaakt, ik heb hier ook een aantal mallen voor. Het is heel erg leuk om je eigen servies te handvormen en dan een serie borden te maken voor het ontbijt en diner. Maar het gebeurt vaak dat de ronde borden krom trekken tijdens het drogen en andersgevormde borden niet, hoe kan dat eigenlijk? In mijn blog leg ik dat uit.

Het is best lastig om ronde borden goed plat te laten drogen, dit komt door de spanning en krimp in de klei tijdens het drogen. Hoe groter het bord, hoe lastiger het is om het goed plat te houden. Dat heeft te maken met een aantal zaken:

• Het krimpen van klei en de spanning die daarbij vrijkomt: je creatie krimpt tijdens het drogen en tijdens de bakrondes in de keramiekoven. Bij een perfect ronde en platte vorm is de krimp in alle richtingen (radiaal en tangentieel) ongeveer gelijk.
• De randen van een plat bord drogen sneller dan het midden: de rand van het bord is dunner en meer blootgesteld aan de lucht, hierdoor ontstaat er ongelijkmatige droging. Daardoor trekt een rond bord sneller krom, omdat er ook spanning door deze onregelmatige krimp ontstaat. Dan "krult" een bord op.
• De zwaartekracht en zachtheid van de klei speelt ook mee: in tegenstelling tot bijvoorbeeld kommen of vazen met opstaande wanden die zichzelf ondersteunen, heeft een plat bord minder structurele ondersteuning. Hierdoor kan er ook vervorming ontstaan. Als de klei heel erg zacht is, kan het bord door de zwaartekracht en de onregelmatigheid in de ondersteuning ook uitzakken of vervormen.

Bovenstaande informatie is ook de reden waarom andersvormige borden wel beter plat blijven. Organisch gevormde borden, of juist strakke meerhoekige borden hebben allemaal "spanningsbrekers", waardoor de spanning van de krimp tijdens het drogen en bakken anders verdeeld wordt.

Wat is dan de oplossing als je toch platte ronde borden wil maken?

Er zijn een aantal opties:

• Het bord qua dikte groter maken
• De rand van het bord wat hoger maken
• De rand van het bord organisch vormen
• Een gewicht op de borden te plaatsen, waardoor de borden tijdens het drogen plat blijven (dit kan bijvoorbeeld met rijst of zand gevulde stoffen zakken)
• De borden heel erg langzaam en gecontroleerd laten drogen, bijvoorbeeld door er plastic overheen te leggen
• Een voetring te maken, dat verstevigt de structuur en de stabiliteit